معماری باستانی چین

وضعیت عمومی معماری باستانی چین

ساختمانهای اصلی باستانی چین را ساختمانهای با ترکیب بندی چوبی ملت "هان " و معماری عالی اقلیت ملی تشکیل می دهد .این ساختمانهای قدیمی در خاک فرهنگ سنتی چین رشد و نمو و پیشرفت کرده و پخته شده است وحائز ارزش عالی زیبائی شناسی و سطح بالای استادی و محتوی اهمیت دیرپای انساندوستانه میباشد. هنر معماری کهن چین سیستم هنری خاص جهان محسوب میشود که دارا ی تاریخ طویل و سبک معماری بسیار بارز بوده و در قلمرویی بسیار گسترده پراکنده است . معماری باستانی چین برمعماری قدیمی ژاپن ،کره و یتنام تأثیرا ت مستقیم داشته وبعد ازقرن 17بر معماری اروپا نفوذ کرده است.

پیشینیان چین با نظر داشت شرایط مختلف طبیعی و جغرافیائی ،معماری کهن به شیوه های ساخت گوناگون وسبک متنوع هنری راخلق کرده اند. در شمال حوصه رودخانه زرد نیاکان چینی برای جلوگیری از سرما و باد و برف در ساخت خانه از الوار و خاک رس استفاده می کردند و در جنوب،بمبو و نی نیز جزوه مواد معماری بود و در بعضی مناطق بمنظور اجتناب از رطوبت و تشدید تصویه هوا ،در ساخت بنا ترکیبات مخصوصی کار گذاره میشد .

سیر پیشرفت معماری باستانی چین سه دوره را طی کرده است و دوران سلسله چین و حان ،دوران سلسله "تسوی "و تان"و سلسله امپراتوری "مین " و " چینگ" را شامل می شود . از این سه دوره ساختمانهای نمونه ای از جمله قصرها و کاخها،مقبره ها و شهرها و همچنین استحکامات جنگی و تاسیسات آبیاری باقی مانده است که از لحاظ شکل معماری و مواد ساختمانی و جوانب دیگر بر نسلهای بعدی بسیار تاثیر گذار بوده است . معذلک در سالیان دراز و بر اثر جنگ و آتش سوزی تعدادی از بناهای کهن و تاریخی در این سرزمین نابود گردیده و ساختمانهای باستانی چین که اکنون باقی مانده ، بیشتر مربو ط به دوران بعد از سلسله "تان"(قرن 7میلادی)است .

معماری سلسله"تان "

سلسله امپراتوری "تان" سالهای 907- 618 میلادی دوران اوج پیشرفت اقتصادی و فرهنگی جامعه فئودالیستی چین میباشد و شکوه و عظمت، منظم و روشن بودن ،سادگی و وضوح رنگها از خصوصیات سبک معماری این عصر بشمار میرود.در این سلسله برنامه ریزی کامل مجتمع ساختمانها هر روز تکامل یافت . در شهر "چان آن " پایتخت سلسله " تان " یعنی شی آن امروزه و پایتخت شرقی آن " لویان "قصرها ،باغستانها و

مقرهای ادارات زیادی با ترکیب بندی منظم و استانداری معقول معماری ساخته شد. شهر "جان ان "در زمان خود بزرگترین شهر جهان بشمار میرفت ،با طراحی بسیار دقیق ساخته شده بود. قصر "دا مین گون" قصر های امپراتوری در این شهر از عظمت و شکومندی فو ق العاده ای برخوردار بود و مقیاس اثر باقی مانده اش معادل بیش از 3 برابر مساحت کل شهر ممتوعه یعنی کاخهای باستانی سلسله های "مین " و " چینگ " میباشد .

ساختمانهای چوبی سلسله "تان " هنر معماری با مدل ترکیب بندی را به وحدت رساند و تمامی بخشهای ترکیب دهنده ساختمانی منجمله ستونها ، تیرهای سقف و "دو گون " (نوعی ترکیب مخصوص معماری چین بشکل کمان که از چوب ساخته شده و در وسط ستون و تیر عرضی قرار دارد و نقش آن تحمل بار است ) تلفیق مکمل قدرت و زیبائی را مجسم میکند .کاخ عظیم معبد " فو گوان " در کوهستان "او تای " استان " شان سی " نمونه معماری سلسله " تان " بشمار میرود .

بعلاوه ، معماری سنگی و آجری این سلسله نیز پیشرفتهایی حاصل کرد . بیشتر برجهای بودا با سنگ و آجر ساخته میشد مثلا برجهای باقی مانده سلسله" تان " از قبیل برجهای "دا یان تا " و" سیائو یان تا" در شهر "سی آن و برج "جیان سیو " در شهر" دا لی " همه ساختمان های آجری و سنگی هستند.

معماری سلسله "سون "

سلسله سون سالهای 1279- 960 سلسله زوال سیاسی و نظامی در چین باستان بود . ولی در این دوران ، اقتصادصنایع دستی و تجارت به پیشرفت نائل آمده و علوم و فنون شاهد توسعه بود و ظرافت و خوش ترکیبی و توجه به تزئینات از خصوصیات معماری این دوران بود .

درشهرهای این سلسله ترکیب خیابانها منظم شده و مغازه ها معمولا رو به خیابانها دایر میگردید و تاسیسات آتش نشانی ، حمل و نقل و راه و ترافیک ، مغازه ها و پلها پیشرفت نوینی حاصل کرد و پایتخت این سلسله - شهر " کای فون " امروزه- سیمای یک شهر تجاری را از خود نشان می داد . در این مرحله ، با افزایش لایه های فضائی سمت عرضی بناهای اصلی برجسته میشد و تعمیر و تزئین و رنگ ساختمانها توسعه یافته بود . قصر های اصلی معبد "جین تسه " شهر تای یوان استان شانسی از ساختمانهای نمونه سلسله امپراتوری "سون" محسوب میشود.

سطح بناهای سنگی و آجری در این سلسله پیوسته ارتقا یافت و اینگونه ساختمانها را عمدتاً برجهای بودا و پلها تشکیل میداد . برج معبد "لین این " شهر "هان جو" استان "جیه جیان "، برج "فان تای" شهر "کای فون " استان "حه نان " و پل "یون تون "شهرستان "جیائوسیان " در استان "حه بی " از نمونه های معماری با سمگ و آجر در سلسله "سون " میباشد.

در سلسله "سون " بدنبال پیشرفت جامعه اقتصادی، باغ سازی با مفهوم هنری آغاز گردید .

باغسازی کلاسیک چین ضمن تلفیق زیبائی طبیعی و مصنوعی با ایجاد صخرها و جویبارها و گلها و درختان نوعی از محیط هنری را نشان میداد . آلاچیق"لان تسان تین " ساخته شده بدست "سو شون چین" و باغ "دو له " را که "سی ما گوان "ساخته است، میتوان نماینده باغستان های این سلسله دانست .

درسلسله "سون " اثر فنون مکمل معماری بنام " فرمولهای ساختمانی " صادر شد که نمودار سطح نوین معماری چین در زمینه تکنیک مهندسی و عملیات ساختمانی و مدیریت میباشد

معماری سلسله "یوان"

چین در سلسله "یوان " الهای1368-1206 میلادی یک کشور امپراتوری نظامی با سرزمین پهناوربود که توسط حکمرانان مغول ایجاد گردید.در این دوران اقتصاد و فرهنگ چین بتدریج و آهسته پیشرفت نمود و معماری نیز در حالت رکود و اکثر ساختمانها ساده و غیر هندمندانه بود.

شهر "دا دو " پایتخت سلسله "یوان " واقع در شمال بیجنگ مقیاس عظیمی داشت که معادل مقیاس بیجینگ سلسله های "مین " و "چینیگ " امروز بود . کوه "وان تسوی" واقع در کرانه دریاچه "تای ایه "سلسله یوان که تا کنون باقی مانده و امروز جزیره "چون دای "در پارک "بی های " است ، از مناظر قشنگ آن دروان میباشد.

از آنجا که حکمرانان سلسله "یوان " دیندار بوده و بویژه پیرو دین بودای تبتی بودند، لذا ساختمانهای مذهبی در این دوران بسیار شکوفا شد. مثلاً: برج سفید معبد "میائو این سی " در بیجینگ یک برج لامائی است که بدست استادان نپالی طراحی و ساخته شد .

معماری سلسله مین

از سلسله "مین " ( سالهای 1644-1368میلادی ) چین وارد دوران پایانی جامعه فودالیستی گردید. اشکال معماری در این دوران معمولا از سلسله "سون " به ارث برده و تغییرات زیادی نداشت. اما در زمینه طراحی و نقشه کشی با عظیمت و ابهت اثر ، آثار موجود از دوران دیگر کاملا متمایز بود .

طراحی شهر و معماری کاخها ی این دوران مورد استفاده نسلهای بعدی قرار میگرفت و بیجینگ پایتخت و نانکن بزرگترین شهر باستانی موجود چین مدیون طراحی و بهربرداری سلسله "مین " است . افزون بر این ، قصرهای امپراتوری سلسله "چینگ " نیز بر پایه کاخهای سلسله "مین " توسعه و تکامل یافته بود . در این دوران بیجینگ پایتخت چین بر اساس وضع موجود تجدید ساختمان شد و به سه بخش یعنی شهر بیرونی ، درونی و امپراتوری تقسیم گردیده بود .

سلسله "مین " با نیروی زیادی به ساخت "دیوار بزرگ " چین دفاعی روی آورد . دیوارها وقلاع وگذرگاه ها و بسیاری قسمتهای مهم این دیوار بزرگ با آجر و استادی احداث شده بود. دیوار بزرگ در سلسله "مین " از کرانه رود "یا لو زیان " در شرق شروع شده و تا گذرگاه " زیا یو گوان " در استان "کان سو" امتداد یافت . طول این دیوار بزرگ 5660کیلومتر است .

در طول این دیوار ، گذرگاههای معروف مانند " شان های گوان " و "زیا یو گوان "آثار عالی با سبک منحصر بفرد در هنر معماری چین مشاهده میشود . در ضمن قسمتهای " با دا لین " و " سی ما تای " از این دیوار که در نزدیکی بیچینگ واقع است ، حائز ارزش عالی هنری میباشد .

در این دوران ،طرز و سبک تعمیر و تزئین ( دکور) ،تصویر رنگی و ترئینات ساختمانهای رسمی بتدریج معین شده و در زمینه دکور ( تعمیر و تزئین )و اشیای تزئینی نیز آثار زیادی که با مصالح گوناگون مانند سنگ و آجر ، شیشه و الوار سفت تهیه شده بود ، ساخته شده بود و استفاده از آجر برای ساخت دیوار خانه های مسکونی متداول گشت.

در سلسله "مین " ترکیب بندی مجموعه ساختمانها پخته تر شد . قبرستان "مین سیائو لین " ار نانکن مقبره های : شی سان لین " در بیجینگ نمونه برجسته از استفاده ماهرانه ازشرایط جغرافیائی و محیطی در معماری بشمار میرود.

ناگفته نماند که در سلسله "مین "، نگارش غیب گوئی روی خانه ها بسیار رایج بود . این پدیده خاص فرهنگ باستانی در تاریخ معماری چین تا دوران معاصر ادامه یافت . بعلاوه ، اثاثیه خانه به شکل" مین " نیز در دنیا شهرت یافت .

معماری سلسله چینگ

سلسله " چینگ " ( سالهای 1911-1616) آخرین دودمان سلطنت فئودالی چین است .معماری در این دوران عموماضمن ادامه سنن سلسله های قبل، بیشتر به ظرافت و جلالت ساختمانها توجه داشت.

شهر بیجینگ پایتخت سلسله "چینگ " اساسا سیمای گذشته خود را حفظ کرد ، درون شهر 20 دروازه بلند و عظیم قرار داشت که شکوهمند ترین آن دروازه "جین یان من " در شهر درونی محسوب میشود .امپراتوران سلسله "چینگ " ضمن استفاده ار قصرهای سلسله های گذشته ، باغستانهای بزرگ دربار منجمله پارکهای " یوان مین یوان "و "ای خه یوان " یعنی پارک تابستانی خوش منظره راساختند .

دراین دوران ، در معماری ها شیشه بکار رفت . بعلاوه تعداد بناها و خانه های متنوع وبشکل آزاد مسکونی فزونی گرفت. معماری دین بودای تبتی با سبک خاص خود در این دوران شکوفا شد . ساخت معابدن بامدلسازی گوناگون در ساختمانهای سنتی ، یکنواختی را تغییر داد و اشکال جالب رنگی ایجاد گردید . معبد " یون حه گون " در بیجینگ وگروهی از معابد بودایی تبتی در شهر "چن ده " نمونه این ساختمانها است .

دراواخر این سلسله در چین بناهایی باسبک چینی توام با فرنگی پدید آمد.